رژیم غذایی قبل و بعد از کولونوسکوپی

کولونوسکوپی، ابزار تشخیص فوق العاده‌ای است که امکان معاینه روده بزرگ و بررسی وجود سرطان روده یا مشکلات دیگر را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. اگرچه انجام این روش برای بسیاری از افراد ضروری خواهد بود، اما آشنایی با تاثیر آن روی سیستم گوارش و نکات مهم قبل و بعد از کولونوسکوپی نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است.

این راهنما برای کمک به پاکسازی حداکثری روده و کولون از مدفوع یا هر ماده دیگری است تا بهترین شرایط برای معاینه پزشک فراهم شود. یادتان باشد که دستورالعمل قطعی قبل و بعد از کولونوسکوپی به توصیه پزشک و بسته آماده‌سازی برای آن بستگی دارد. برای دستیابی به بهترین نتایج ممکن، باید توصیه‌های پزشکتان را در فرایند آمادگی برای کولونوسکوپی و بعد از آن جدی بگیرید.

رژیم غذایی مناسب پیش از کولونوسکوپی

پزشکتان روند آمادگی و پاکسازی کولون – که منجر به روان‌شدن مدفوع و تخلیه آن می‌شود – را قبل از کولونوسکوپی برایتان توضیح خواهد داد. این روند آماده‌سازی از اهمیت بسیاری برخوردار است، چرا که پزشک باید دیواره کولون را به خوبی معاینه کند زیرا حتی مقدار کمی از مواد باقیمانده در روده هم می‌تواند صحت آزمایش و تشخیص مشکلات را مختل کند.

خوردن بعضی مواد غذایی خاص، بخشی از فرایند تخلیه روده و سیستم گوارشی است. حتما دستورالعمل پزشک درباره بایدها و نبایدهای غذایی قبل از کولونوسکوپی را بپرسید.

رژیم کم فیبر داشته باشید

غذاهای کم‌فیبر، میزان غذاهای هضم نشده‌ای که باید از مجرای گوارش عبور کرده و خارج شوند را کاهش داده و منجر به سهولت دفع می‌شود. کمتر شدن حرکت غذاهای هضم‌نشده در روده بزرگ، زمینه معاینه کامل و مناسب توسط پزشکتان را فراهم می‌کند. از جمله غذاهای کم فیبری که می‌توانید در دو یا سه روز منتهی به کولونوسکوپی مصرف کنید، عبارتند از:

• نان سفید، پاستا و نودل، برنج سفید و سیب زمینی بدون پوست
• سبزیجات (کنسروی یا کاملا پخته شده) بدون دانه یا پوست
• میوه تازه یا کنسروی بدون پوست
• گوشت سفید و قرمز یا ماهی کاملا پخته شده

از خوردن غذا در زمانی که می‌تواند روند اجرای کولونوسکوپی را مختل نموده و یا پاکسازی روده را سخت کند، خودداری کنید. از خوردن غذاهای زیر از دو تا سه روز قبل از کولونوسکوپی بپرهیزید:

• هر غذای حاوی تخم (تخم کدو، آفتابگردان و …) یا آجیل و مغز
• ماکارونی غنی شده یا نان غلات
• ذرت بوداده
• میوه و سبزیجات خام با پوست
• جوی دو سر، غلات صبحانه
• ذرت، بروکلی یا کلم
• نخود و لوبیای خشک
• برنج قهوه‌ای
• گوشت دارای غضروف یا سفت
• غذاهای پرچرب

مایعات و غذاهای آبکی بخورید

معمولا به بیمار توصیه می‌شود تا روز قبل از کولونوسکوپی را با مایعات شفاف سپری کند. مایعات شفاف، به آن دسته از مایعاتی گفته می‌شود که نور از آنها رد شود. هضم این مواد ساده است و مواد باقیمانده خاصی از آن در روده نمی‌ماند. مصرف این مواد خوراکی به جلوگیری از کم آبی و بهم خوردگی تعادل الکترولیتی بدن کمک می‌کند. از جمله مایعات شفافی که می‌توانید در روز منتهی به کولونوسکوپی مصرف کنید، عبارتند از:

• آب
• آب سیب یا انگور سفید
• نوشیدنی‌های ورزشی شفاف
• آب گازدار
• یخ
• سوپ آبکی مثل آب مرغ، گوشت یا سبزیجات
• آبگوشت (آب قلم)
• قهوه یا چای (بدون شیر)

مایعات زیر می‌تواند روند کولونوسکوپی را مختل کند، بنابراین باید از خوردن آنها خودداری کنید:

• نوشیدنی‌های قرمز، بنفش یا آبی
• شیر، شیک، اسموتی یا لبنیات
• آب پرتقال، گریپ فروت یا آلو

مصرف برخی داروها را قطع کنید

مصرف هر داروی حاوی کدئین فسفات (که به عنوان مسکن یا داروی درمان سرفه و اسهال استفاده می‌شود)، داروهای حاوی لوپرامید (که برای درمان اسهال استفاده می‌شود) و داروهای حاوی آهن را متوقف کنید.

اگر نمی‌دانید که داروهایتان حاوی آهن هستند یا خیر، یا به طور کلی درباره داروهایی که مصرف می‌کنید باید با داروساز، پرستار یا پزشک خودتان مشورت کنید.

در روز قبل از کولونوسکوپی می‌توانید داروهای صبحتان را تا قبل از 10 صبح و داروهای غروب را بعد از ساعت 9 مصرف کنید. داروهایی که در فاصله بین این ساعات مصرف کنید، به دلیل محلول‌های آمادگی کولونوسکوپی احتمالا جذب نخواهند شد.

آماده‌سازی روده بزرگ (پاکسازی روده) را انجام دهید

آماده‌سازی روده برای کولونوسکوپی شامل مصرف داروهای شل‌کننده و محدودیت غذایی برای پاکسازی روده از مدفوع و زمینه‌سازی برای مشاهده هر چه راحتتر موارد غیرعادی در طول فرایند می‌شود. اگر روده به طور کامل تخلیه نشود، احتمال بروز خطا در کولونوسکوپی افزایش می‌یابد و این به معنای نیاز به تکرار روند است.

روند آماده‌سازی روده باید در روز قبل از کولونوسکوپی انجام شده باشد. داروی پاکسازی روده به شکل محلولی است که باید آن را در روز قبل از کولونوسکوپی بنوشید. از شما خواسته می‌شود تا این محلول را در دو دوز مصرف کنید: دوز اول بین 3 تا 6 عصر روز قبل از کولونوسکوپی و دوز دوم هم 6 تا 8 ساعت قبل از انجام فرایند.

در طول فرایند آماده‌سازی روده بزرگ، احتمالا شاهد موارد زیر خواهید بود:

• بعد از نوشیدن محلول مخصوص، با اسهال شدیدی مواجه خواهید شد؛ به همین دلیل نزدیک به سرویس بهداشتی باشید. این موضوع کاملا طبیعی است و دارویی که می‌خورید هم به همین منظور و برای پاکسازی روده تجویز می‌شود.
• اکثر افراد با نفخ و گرفتگی جزئی شکم مواجه می‌شوند که این موضوع هم طبیعی است. نوشیدن تدریجی محلول آماده‌سازی روده در بازه طولانی تر، به شما در کاهش این نشانه‌ها کمک می‌کند.
• با آماده‌سازی مناسب روده خود، شاهد دفع مایع زرد رنگی خواهید بود؛ صرفنظر از رنگ مدفوعتان، باید فرایند آماده‌سازی و پاکسازی روده را ادامه دهید.

رژیم غذایی مناسب بعد از کولونوسکوپی

رژیم غذایی بعد از انجام کولونوسکوپی باید به شکلی باشد که به دستگاه گوارشتان فشار نیاورد. توصیه متخصصین تغذیه برای شروع رژیم غذاییتان، غذاهای سریع الهضم و سبک است.

بعلاوه، سرعت پایین در خوردن غذا و توجه به واکنش بدن نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اگر بعد از خوردن غذا با احساس سیری، نفخ یا درد مواجه بودید، باید اندازه وعده غذاییتان (وعده اصلی یا میان وعده) را کاهش دهید. از مصرف غذاهای چربی مثل غذاهای سرخ شده یا گوشت قرمز تا چند روز بعد از کولونوسکوپی خودداری کنید تا به دستگاه گوارشتان فشار نیاورید.

مایعات فراوان بنوشید

روند آماده‌سازی روده برای کولونوسکوپی منجر به ازدست‌دادن مایعات می‌شود و ممکن است با کم‌آبی مواجه شوید. به همین دلیل باید مصرف مایعات و الکترولیت‌ها را افزایش دهید تا به تعادل مایعات و الکترولیت‌های بدنتان کمک کنید. اگر بعد از کولونوسکوپی قادر به مصرف مایعات خوراکی نیستید، باید از سرم درون وریدی برای این منظور استفاده کنید. نباید تا حداقل 12 ساعت بعد از کولونوسکوپی، نوشیدنی‌های الکلی بنوشید.

غذاهای سبک مصرف کنید

جویدن و هضم غذاهای سبکی مثل آب میوه یا سوپ سبزیجات، ساده است و فشاری هم به دستگاه گوارش وارد نمی‌کند. تا زمانی که اثر آرامبخش از بین نرفته، نباید غذاهای سنگینی مثل غذاهای چرب و گوشت مصرف کنید. داروهای مسکن می‌تواند منجر به حالت تهوع و سرگیجه شوند و جویدن غذاهای سفت را برایتان سخت کند.

از جمله غذاهای مناسب برای بعد از کولونوسکوپی عبارتند از:

• غذاهای بیمزه‌ای مثل نان تست یا کرکر (بیسکوئیت)
• موز، سیب، فرنی یا میوه‌های شیرین
• سبزیجات پخته و نرمی مثل کدو خورشتی و هویج
• غذاهای کم فیبری مثل تخم مرغ، ماهی و مرغ

حالا که با غذاهای مناسب برای بعد از کولونوسکوپی آشنا شدید، بیایید نگاهی به غذاهای نامناسب برای این دوره هم بیاندازیم:

• هر غذایی که جویدنش سخت باشد
• غذاهای حاوی گلوتن مثل جو، گندم سیاه و گندم
• غذاهای فراوری شده مثل غذاهای کنسروی
• لبنیات
• مقدار زیادی گوشت و پروتئین
• غذاهای شیرین یا غذاهای حاوی شیرین کننده‌های مصنوعی

هر وقت که قصد پاکسازی روده خود را داشتید، باید از این غذاها دور بمانید. کولونوسکوپی با نفخ و تجمع گاز در شکمتان همراه می‌شود. باید تا روز بعد از انجام کولونوسکوپی، از مصرف غذاهای پرفیبر خودداری کنید.

مواد غذایی پروبیوتیک مصرف کنید

غذاهای حاوی پروبیوتیک از جمله مواد غذایی سالم به شمار می‌رود که “باکتری‌های خوب” مورد نیاز برای سلامت روده را در اختیار آن قرار می‌دهد. این باکتریهای خوب منجر به ایجاد تعادل در کنار باکتریهای بد باقیمانده در بدن می‌شود. پروبیوتیک به بهینه سازی سیستم گوارش و پاکسازی مواد اسیدی باقیمانده کمک می‌کند و انرژی و قدرت خوبی به فرد می‌دهد. کلم یکی از غذاهای حاوی پروبیوتیکی است که از آن می‌توانید در سالاد یا اسموتی استفاده کنید.

چقدر باید از کولونوسکوپی بگذرد تا به روال عادی غذایی ام برگردم؟ 

اکثر افراد بعد از گذشت چند روز می‌توانند به روال عادی غذایی خود برگردند، اما حتما باید ابتدا با پزشکتان مشورت کنید. اگر شاهد شکم درد یا دلپیچه بودید، روال خود را متوقف کرده و با پزشکتان تماس بگیرید. حواستان به واکنش بدنتان نسبت به مواد غذایی مختلف باشد تا از سلامت حداکثری خود مطمئن شوید.

بهترین راه برای ریکاوری هر چه سریعتر بعد از کولونوسکوپی، پیروی از دستورالعمل پزشکتان است. این دستورات می‌تواند شامل مصرف داروی تجویزی، نوشیدن مایعات فراوان، استراحت کافی و خوردن غذاهای سبک در چند روز اول بعد از کولونوسکوپی شود.

بعلاوه، بهتر است حداقل تا 24 ساعت بعد از کولونوسکوپی از انجام کارهای سنگین خودداری کنید. این موضوع به فراهم شدن زمان کافی برای استراحت و کاهش احتمال بروز مشکلات کمک می‌کند. از طرفی، حتما فیبر زیادی در رژیم غذایی خود بگنجانید تا به گوارش و سلامت آن کمک کنید.

مشکلات گوارشی احتمالی بعد از کولونوسکوپی

معمولا تا یک روز بعد از کولونوسکوپی، با شکم درد و نفخ مواجه خواهید بود. پزشک برای داشتن دید مناسب‌تر از داخل روده، هوایی را به داخل آن پمپ می‌کند و نفخی که ایجاد می‌شود، ناشی از انباشت این هوا در بدن است.

نمونه‌برداری یا برداشتن یک بافت (مثل پولیپ) در طول کولونوسکوپی می‌تواند با خونریزی خفیفی از رکتوم یا داخل مدفوع همراه شود.

کولونوسکوپی در اغلب موارد با درد یا سوزش شدیدی همراه نمی‌شود. مزایای کولونوسکوپی – در تعیین عامل مشکلات گوارشی یا تشخیص وجود سرطان روده – به حدی است که می‌توان از درد آن صرفنظر کرد. اما در موارد نادری از کولونوسکوپی که فرایند بازکردن روده و دمیدن گاز با سختی همراه شود، امکان بروز موارد زیر نیز وجود خواهد داشت:

• سفتی شکم
• سرگیجه
• تب
• خونریزی مکرر یا شدید از رکتوم، یا وجود مقادیر زیاد خون در مدفوع (در اولین مدفوع) – خونریزی که متوقف نشود یا بیش از چند قاشق غذاخوری باشد که نگرانتان کند.
• شکم درد یا گرفتگی شدید شکم
• حالت تهوع

در صورت مواجهه با این نشانه ها، سریعا با پزشکتان تماس بگیرید.

حرکات روده بعد از کولونوسکوپی

ممکن است تا یک روز بعد از کولونوسکوپی نفخ داشته باشید و مدام، گاز دمیده شده به داخل روده را دفع کنید. پیاده‌روی به دفع گاز انباشته شده در بدن و کاهش درد کمک می‌کند.

شاید تا چند روز بعد از کولونوسکوپی با یبوست و کاهش حرکت روده مواجه شوید. اولین مدفوع بعد از کولونوسکوپی هم ممکن است با کمی خون همراه شود. اما اگر وجود خون یا لخته خون در مدفوع ادامه‌دار شد، تب یا شکم درد ادامه داری داشتید، باید سریعا با پزشکتان تماس بگیرید.

درد بعد از کولونوسکوپی 

درد بعد از کولونوسکوپی معمولا در اثر هوای دمیده شده به درون روده در طول فرایند ایجاد می‌شود. بنابراین دفع این گاز می‌تواند به شما کمک نموده و بخشی از درد را کاهش دهد. هر درد دیگر ناشی از کولونوسکوپی در طول یک روز بعد از انجام آن از بین خواهد رفت. اگر یک روز از کولونوسکوپی گذشت و هنوز هم درد داشتید، با پزشکتان تماس بگیرید.

جمع‌بندی

ابتدا باید بدن و سیستم گوارش خود را برای کولونوسکوپی آماده کنید و پس از آن هم باید زمانی را برای ریکاوری سیستم گوارش خود اختصاص دهید. انتخاب رژیم غذایی مناسب – با تمرکز بر غذاهای سریع‌الهضم و خودداری از مصرف غذاهایی که مشکل‌زا هستند – از اهمیت بالایی در آمادگی برای کولونوسکوپی برخوردار است. یادتان باشد که این راهنما یک دستورالعمل کلی است و حتما باید از دستورات متخصص تغذیه – به خصوص در صورت وجود مشکلات پزشکی یا منع غذایی – پیروی کنید.