غذاهای طبع گرم جزو دسته مواد غذایی هستند که اندازه متعادل آن برای بدن بسیار مفید و توصیه شده است زیرا بیشتر بیماری‌های اخیر به دلیل سرد بودن طبع بسیاری از موادی است که روزانه مصرف می‌کنیم مانند انواع غذاهای فرآوری شده و برخی گروه‌های غذایی مانند برنج.
طب سنتی یک طب کل‌نگر است که براساس تفاوت‌های فردی، یک مفهوم اساسی با عنوان “مزاج” را تعریف کرده است که شما به واسطه آن می‌توانید با خصوصیات فیزیکی، رفتاری و اخلاقی خودتان و سایر افراد آشنا شوید.
به علاوه، قادر خواهید که سبک غذایی مناسبی را مطابق با مزاج خود انتخاب کنید. در مقاله امروز قصد داریم یکی از مزاج‌ها و رژیم طبع گرم را به چالش بکشیم و مفصل درباره آن توضیحاتی ارائه کنیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد ویژگی‌های افراد گرم مزاج، تقسیم‌بندی آن و فهرست غذاهای طبع گرم و رژیم لاغری مزاج گرم تا انتهای مقاله، همراه مجله سلامتی دکتر کرمانی باشید.
فهرست مطالب (کلیک کنید)
- مفهوم کلی طبع
- ویژگی افراد دارای طبع گرم چیست؟
- ویژگی افراد دارای طبع سرد چیست؟
- ویژگی افراد دارای طبع معتدل چیست؟
- مفهوم کلی مزاج
- مزاج گرم به چه معناست؟
- ویژگی‌های افراد گرم مزاج ( صفراوی و دموی)
- تفاوت مزاج گرم و تر و گرم و خشک چیست؟
- غذاهای طبع گرم کدام است؟
- فهرست غذاهای دارای طبع گرم و تر
- فهرست غذاهای دارای طبع گرم و خشک
- پیشنهاد رژیم طبع گرم برای وعده صبحانه
- مزاج گرم با چه مواد غذایی‌ای متعادل خواهد شد؟
- دموی‌ها
- صفراوی‌ها
- رژیم لاغری مزاج گرم چیست؟
- عوارض طبع بیش از اندازه گرم چیست؟
- بیماری‌های ناشی از غلبه صفرا در بدن
- بیماری‌های ناشی از غلبه دم در بدن
مفهوم کلی طبع
برای اینکه مفاهیم مربوط به این طب را بهتر درک کنید، لازم است که در ابتدا با تفاوت دو واژه طبع و مزاج آشنا شوید. طبع به معنای طبیعت هر فرد است که به صورت ارثی و غریزی به او منتقل میشود. اما مزاج حالات درونی و بیرونی افراد را نشان می‌دهد که با تغییر شرایط زندگی و سبک تغذیه قابل تغییر خواهد بود.
به صورت کلی طبع بدنی هر شخص به سه دسته تقسیم میشود:
- طبع گرم
- طبع سرد
- طبع معتدل
ویژگی افراد دارای طبع گرم چیست؟
تعداد افرادی که دارای طبع گرم هستند به مراتب از طبع سرد کمتر است. افراد دارای طبع گرم افراد زودجوش و برونگرایی هستند، میل زیادی به خوردن شیرینی‌جات دارند. بدن آنها بیش از حد داغ است و علائمی مانند خارش پوست، شوره سر و تعریق در این افراد زیاد است.
میل به خوردن شیرینی و شکلات در افراد دارای طبع گرم بالا است.
ویژگی افراد دارای طبع سرد چیست؟
با توجه به شرایط اقلیمی کره زمین، افراد دارای طبع سرد طبع غالب اکثر نقاط جهان هستند. اکثر افراد دارای طبع سرد پوست روشنی دارند و سرمایی هستند. زیاد عصبانی نمی‌شوند و تمایل زیادی به خوابیدن دارند.
زودتر از طبع گرم موهایشان سفید میشود. نبض این افراد کند است و ریزش موی زیادی را تجربه می‌کنند. دارای اضافه وزن هستند و بیماری یبوست در این افراد شایع است.
ویژگی افراد دارای طبع معتدل چیست؟
تعداد بسیار اندکی از افراد دارای طبع معتدل هستند. این دسته افراد حساسیت خاصی نسبت به دما ندارند و بدن آنها با هر شرایطی سازگار است. در برابر غذا و شرایط آب و هوایی واکنش خاصی از خود نشان نمی‌دهند و احتمال بیماری‌های نهفته و بدون علائم در آنها زیاد است.
مفهوم کلی مزاج
اعتقاد طب سنتی بر این است که بدن انسان از ترکیب چهار عنصر آب، آتش، خاک و باد پدید می‌آید. مزاج انسان به سه دسته کلی تقسیم میشود که عبارتند از:
- مزاج گرم ( شامل دو دسته صفراوی و دموی میشود.)
- مزاج سرد ( در دو دسته بلغمی و سوداوی قرار می‌گیرد.)
- مزاج معتدل مزاجی است که افراد اندکی با توجه به سبک تغذیه درست از آن برخوردار هستند.
مزاج گرم به چه معناست؟
در طب سنتی مزاج گرم به دو دسته گرم و تر و گرم و خشک تقسیم میشود:
افراد دارای مزاج گرم و تر در دسته دموی‌ها قرار می‌گیرند و افراد دارای مزاج گرم و خشک را صفراوی‌ها تشکیل می‌دهند.
در افراد گرم مزاج دو عنصر آتش و باد در مقایسه با عناصر دیگر غالب هستند. به بیان ساده‌تر، اگر این افراد از غذاهایی استفاده کنند که دارای طبیعت گرم است، طبع بدن‌شان بالا رفته و به مرور زمینه بیماری‌ها را برای آنها فراهم می‌کند.
ویژگی‌های افراد گرم مزاج ( صفراوی و دموی)
همانطور که گفتیم افراد گرم مزاج دموی، طبع گرم و تر دارند و افراد گرم مزاج صفراوی، طبع گرم و خشک.
صفراوی‌ها ( مزاج گرم و خشک)
افرادی که مزاج آنها گرم و خشک است، دارای خصوصیات جسمی و روحی زیر هستند:
خصوصیات فیزیکی صفراوی‌ها
- موهای آنها پرپشت، ضخیم، مایل به قرمز و تیره رنگ است.
- مویرگ‌های آنها مخصوصا روی دست‌ها برجسته است.
- اندامی لاغر با استخوان‌بندی درشت دارند.
- به راحتی عرق می‌کنند.
- زود تشنه می‌شوند و عطش بالایی دارند.
- در بیشتر مواقع دل آشوب و بی‌قرار هستند.
- خانم‌های این دسته قاعدگی‌های دردناکی را تجربه می‌کنند.
- کیفیت خواب آنها کم تا متوسط است.
- استقامت بدنی بالایی دارند.
- پوست آنها خشک است.
- عنصر غالب آنها آتش است.
- میل غذایی آنها به خوردن غذاهای سرد و ترش زیاد است.
خصوصیات رفتاری صفراوی‌ها
- پرانرژی و برونگرا هستند.
- جسور و احساساتی هستند.
- انعطاف پذیری بالایی دارند.
- سریعا هیجان زده می‌شوند.
- خونگرم و اجتماعی هستند.
- زود از کوره در می‌روند.
- افراد خوش صحبت و شادی هستند.
- خوش‌بین هستند.
- یادگیری و حافظه خوبی دارند.
- تحمل شرایط و هوای گرم و مرطوب را ندارند.
دُموی‌ها ( مزاج گرم و تر)
ویژگی‌های افرادی که مزاج گرم و تر دارند نیز به شرح زیر است:
خصوصیات فیزیکی دموی‌ها
- هیکل و اندام عضلانی دارند.
- موهای آنها پرپشت، ضخیم و تیره رنگ است.
- رنگ پوست آنها بیشتر سرخ تا سبزه است.
- اشتهای خیلی خوبی دارند.
- استقامت بدنی آنها بالاست.
- رگ‌های آنها برجسته است.
- تمایل آنها به خوردن غذاهای شیرین یا ترش زیاد است.
بر اساس رژیم طبع گرم افراد دموی یا طبع گرم و تر، خوش اخلاق و خونگرم هستند.
خصوصیات رفتاری دموی‌ها
- شجاع و جسور هستند.
- سرمایی یا گرمایی نیستند؛ اما هوای سرد را بیشتر می‌پسندند.
- دیر عصبانی می‌شوند؛ اما خشم آنها در زمان عصبانیت زیاد است.
- همه چیز را آسان می‌گیرند.
- افراد صبور و آرامی هستند.
- خوش اخلاق و مهربان‌اند.
- شوخ طبعی بالایی دارند.
- سخاوتمند هستند و از خساست بیزارند.
- پرحرف و اجتماعی هستند.
- عنصر غالب آنها باد یا همان هوا است.
- اعتماد به نفس بالایی دارند.
تفاوت مزاج گرم و تر و گرم و خشک چیست؟
این دو مزاج هر دو در یک دسته بندی قرار می‌گیرند و بارزترین تفاوت آنها به خصوصیات ظاهری افراد دموی و صفراوی مزاج مربوط میشود:
- صفراوی‌ها
تلخی دهان، بی قرار و پرخاشگر، خواب کم، صورت، چشم و زبان رو به زردی
- دموی‌ها
قرمزی صورت، پوست و زبان، سرخی چشم، پوست بسیار گرم، دیر عصبانی شدن، صبور و آرام
غذاهای طبع گرم کدام است؟
طبع گرم برای بدن بسیار مفید است. اما متاسفانه بیشتر غذاهایی که ما ایرانیان مصرف می‌کنیم طبع سردی دارند. به همین دلیل است که در زمان مصرف اکثر خوراکی‌ها با دل درد، معده درد و حتی دل پیچه روبرو می‌شویم.
حال اگر یک رژیم غذایی مناسب را برگزینیم و بدانیم که در وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها از چه غذاهایی در کنار هم استفاده کنیم؛ مزاج و طبع بدنی‌مان را به سمت تعادل سوق خواهیم داد. بیشتر افراد درباره طبع بدن خود اطلاعی ندارند؛ اما تشخیص دقیق طبع و مزاج برعهده متخصصان مزاج شناسی است.
اما با دانستن مواد غذایی گرم و ترکیب کردن آن با خوراکی‌های سرد می‌توانید یک تعادل در سبد غذایی خود ایجاد کرده و دل درد، معده درد، مشکلات قلبی، کیست تخمدان و.. را در زمان رژیم غذایی درمان کنید. در ادامه یک فهرست از غذاهای گرم را ارائه خواهیم کرد که مصرف آن در حد اعتدال در رژیم غذایی بسیار توصیه میشود:
فهرست غذاهای دارای طبع گرم و تر
- انجیر تازه
- انگور
- موز، سیب
- پاپایا
- توت، کشمش، مویز
- هویج
- خرمای تازه، شیره خرما،
- تربچه، ترب کوهی
- شاه توت
- بادام زمینی، بادام شیرین
- گلابی
- خیار چنبر، قیسی، بالنگ، گیلاس
- طالبی، گرمک، خربزه
- گوشت بوقلمون
- جگر سیاه و سفید
- مرغ محلی
- کنجد
- خاکشیر
- ارده
- شبدر
- گوشت گوسفند و شیر آن
- انواع لوبیا
در رژیم طبع گرم، خاکشیر یک ماده غذایی گرم و تر است.
فهرست غذاهای دارای طبع گرم و خشک
- انبه
- بادام هندی، پسته، فندق، بادام درختی
- بادام تلخ
- زعفران
- تخم مرغ
- میوه به
- رازیانه
- شاتره
- پیاز، سیر، موسیر
- فلفل قرمز، فلفل سبز، فلفل سیاه
- تره فرنگی، پیازچه، ترخون، ریحان، جعفری، شنبلیله، پونه، شاهی، نعناع، مرزه
- تربچه، کلم، گل کلم، کلم بروکلی، چغندر، کرفس
- تخم آفتابگردان
- گردو
- نارگیل و روغن آن
- عسل
- زیتون و روغن زیتون
- زنجبیل، آویشن، زنیان، زیره، گلپر، تخم شربتی، وانیل، هل
- عرق بهار نارنج
- گزنه، شاهدانه
- گوشت بلدرچین، آهو، گنجشک
- کاکائو
- کنگر فرنگی
- لپه، نخود
- گوشت شتر و شیر آن
- مارچوبه
- چای سیاه، چای سبز
در فهرست غذاهای طبع گرم، پیاز جزو دسته گرم و خشک است.
پیشنهاد رژیم طبع گرم برای وعده صبحانه
صبحانه یکی از وعده‌های اصلی حائز اهمیت است که انرژی شما را برای شروع یک روز پرکار تامین می‌کند. اگر صبحانه خود را در رژیم غذایی به طور مناسب انتخاب کنید، در طول روز احساس گرسنگی کم‌تری را تجربه خواهید کرد.
غذاهایی که در ادامه خواهیم گفت پیشنهاد مناسبی برای وعده صبحانه هستند. شما هم می‌توانید با ترکیب خوراکی‌های سرد و گرم در کنار هم یک وعده غذایی مناسب را برای خود در رژیم غذایی انتخاب کنید:
- نان ، پنیر، مغز گردو
- نان، پنیر، خرما
- نان، پنیر، ریحان تازه
- نان و کره بادام زمینی
- نان و تخم مرغ (آب‌پز، نیمرو، املت، خاگینه)
- ارده و شیره (شیره خرما، شیره انگور)
- نان کنجدی و پنیر
- اوتمیل
- خوراک عدسی به همراه هویج رنده شده و چاشنی گلپر
- شیر و خرما
- شیر و نارگیل
- شیر و موز
- کره و عسل
- کره و مربا
- شیر و پسته
- خوراک لوبیا چیتی با چاشنی فلفل سیاه
کره بادام زمینی و نان یکی غذاهای طبع گرم برای شروع یک روز پرانرژی است.
مزاج گرم با چه مواد غذایی‌ای متعادل خواهد شد؟
در رژیم لاغری مزاج گرم تعادل حرف اول را می‌زند. به صورت کلی، گرم مزاج‌ها باید از خوردن غذاهای گرم به خصوص در فصل بهار و تابستان پرهیز نمایند یا اینکه غذاهای گرم را به همراه مصلح آن مصرف کنند. غذاهای مناسب برای این افراد بایستی به گونه‌ای باشد که تعادل بدنی آنها را حفظ نماید. در ادامه یک سری پرهیزات و غذاهای مناسبی که به اصلاح گرم مزاج‌ها کمک می‌کند ارائه خواهیم داد:
دموی‌ها
پرهیزات غذایی
- فست‌فودها و غذاهای سرخ کردنی
- غذاهای قندی و نوشابه
- نمک زیاد و غذاهای شور
- غذاهای نشاسته‌دار
- آب یخ و بستنی
- ترشیجات و سرکه
- خوردن آب همراه با غذا
غذاهای مناسب
- گوشت گاو، گوشت بز
- خوراکی‌های صاف کننده خون مانند انار، زرشک، گریپ فروت، نارنج، شاتوت، گیلاس، آلبالو
- سیب سبز و ترش
- زیتون
- ذرت، عدس، جو
- لیموترش، گشنیز
- قهوه
صفراوی‌ها
پرهیزات غذایی
- شیرینی‌جات مانند شیرینی‌های قنادی
- غذاهای حاوی نشاسته مانند ماکارونی، آش رشته
- ادویه‌های تند
- آجیل شور
- گوشت قرمز
- موز، خربزه، آناناس، طالبی
- نوشابه
در رژیم لاغری مزاج گرم صفراوی، ماکارونی یک غذای ممنوع است.
غذاهای مناسب
- عرق شاتره به همراه عرق کاسنی
- آش جو
- نان جو
- پرتقال، لیمو ترش، تمر هندی
- زرشک، انار، نارنج، گریپ فروت، آلبالو، گیلاس، گوجه سبز
- کاهو، هویج، کدو، اسفناج، گشنیز
- آلوبخارا
- هندوانه، گرمک، خیار، سیب، گلابی، کیوی
- برگه هلو، برگه زردآلو
- عدس، ماش، جو دوسر، مخمر آبجو، لیمو عمانی
- برنج سفید با روغن زیتون
- سیب‌زمینی بخارپز، قارچ، بامیه
- پیاز
رژیم طبع گرم باید به صورت متعادل وارد برنامه غذایی روزانه شود زیرا گرمای بیش از اندازه ممکن است به بدن آسیب برساند. پس زیر نظر متخصص یا مشاور تغذیه از این نوع مواد غذایی استفاده کنید
رژیم لاغری مزاج گرم چیست؟
کسانی که مزاج گرم و تر یا گرم و خشک دارند و می‌خواهند اضافه وزن خود را کاهش دهند، باید از رژیم لاغری مزاج گرم استفاده کنند. به این معنی که هر کدام از افراد این گروه با توجه به مزاج خود(خشک یا تر) باید از مواد غذایی مناسب طبع و مزاج خود استفاده کند تا به کاهش وزن متعادل برسد. در حقیقت بر اساس دیدگاه طب سنتی اگر شما طبق مزاج و طبع و نیاز بدن‌تان، مواد غذایی را مصرف کنید و مزاج خود را متعادل نگه دارید، آنگاه می‌توانید به مرور وزن خود را کاهش دهید.
عوارض طبع بیش از اندازه گرم چیست؟
اگر غلبه صفرا و دم در افراد گرم مزاج بالا برود، مزاج این افراد نامتعادل خواهد شد. به همین خاطر، افراد گرم مزاج(صفراوی و دموی) بایستی در زمان مصرف غذاهای گرم مصلح آن را مصرف کنند تا دچار امراض و بیماری‌های زیر نشوند:
بیماری‌های ناشی از غلبه صفرا در بدن
- اگزما
- تلخی دهان
- واریس
- خشکی مفاصل
- میگرن
- سردرد
- پرکاری تیروئید
- کبد چرب
- هپاتیت
- شوره سر
- رفلاکس معده
- یبوست
بیماری‌های ناشی از غلبه دم در بدن
- خستگی
- نقرس
- کلسترول بالا
- آفت دهان
- بیماری‌های قلبی
- فشارخون بالا
- تپش قلب زیاد
- غلظت خون
- درد مفاصل
- عفونت ادراری
- سردرد
- احساس تنگی نفس
- خونریزی مقعدی
آنچه از مقاله غذاهای طبع گرم آموختیم:
غذاهای طبع گرم برای بدن بسیار مفید است اما متاسفانه بیشتر غذاهایی که ما ایرانیان مصرف می‌کنیم طبع سردی دارند. به همین دلیل است که در زمان مصرف اکثر خوراکی‌ها با دل درد، معده درد و حتی دل پیچه روبرو می‌شویم. حال اگر یک رژیم طبع گرم مناسب و متعادل را برگزینیم و بدانیم که در وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها از چه غذاهایی در کنار هم استفاده کنیم؛ مزاج و طبع بدنی‌مان را به سمت تعادل سوق خواهیم داد. خوردن خوراکی‌های گرم از جمله عسل، خرما، گردو و.. به تعادل افراد سرد مزاج کمک می‌کند، اما افراد گرم مزاج بایستی از خوردن غذاهای گرم به میزان فراوان پرهیز کنند یا اینکه غذاهای گرم را به همراه مصلح مصرف نمایند. علاوه براین، اگر غلبه صفرا و دم در افراد گرم مزاج بالا برود، آنها را دچار امراض و بیماری‌هایی مانند آفت دهان، بیماری‌های قلبی، فشارخون، مشکلات کیسه صفرا، معده و… خواهد کرد. به ویژه در کسانی که رژیم لاغری مزاج گرم می‌گیرند.
منابع:
- insightministries.org
- fourtemperaments.com
- acpfood.com
