همه می‌دانند که غذاهای سرخ‌شده و چرب برای سلامتی ضرر دارند و بهتر است تا جای ممکن آن‌ها را مصرف نکنند. همه هم به‌خوبی می‌دانیم با وجود ضررهای فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده بیشتر مردم همچنان حجم زیادی از این غذاها را مصرف می‌کنند و اهمیتی به سلامتی‌شان نمی‌دهند. جای تعجب ندارد که فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده می‌توانند منجر به اضافه وزن و به خطر افتادن سلامت جسمانی شما شوند، ولی آیا می‌دانستید این غذاها ممکن است باعث افسردگی و اضطراب شوند و سلامت روان شما را هم به خطر بیندازند؟
مشخص است که مصرف نمک، چربی و قند اضافی با خطر چاقی و بیماری‌های قلبی همراه است. ولی پژوهش‌ها نشان می‌دهند این غذاهای ناسالم می‌توانند روی سلامت روان هم تأثیر بگذارند و شما را با انواع مشکلات روانی از جمله افسردگی و اضطراب روبه‌رو کنند. در این نوشته می‌خواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم و ببینیم فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده چه ضررهایی دارند و چگونه شما را به افسردگی دچار می‌کنند. پس در ادامه با ما همراه باشید.
رابطه‌ی فست‌فود و افسردگی
امروزه خیلی‌ها فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده می‌خورند. مشکل اینجا است که اگر مردم به رستوران‌ها و فست‌فودی‌ها نروند باز هم ممکن است خودشان مواد غذایی مضر را در خانه سرخ و مصرف کنند. این برنامه‌ی غذایی آسیب زیادی به سلامتی می‌زند و با افزایش وزن و بیماری‌های گوناگون همراه است. ولی پژوهش‌ها نشان می‌دهند جدا از سلامت جسم، سلامت روان هم تحت تأثیر غذاهای آماده قرار می‌گیرد.
مطالعه‌ی جدیدی در سال ۲۰۲۳ انجام شده و روی تأثیر فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده بر سلامت روان، به‌ویژه مشکلاتی مانند اضطراب و افسردگی تمرکز کرده است. پژوهش‌گران با بررسی بیش از صد هزار نفر به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف مکرر غذاهای سرخ‌شده، به‌ویژه سیب‌زمینی سرخ‌شده می‌تواند تا ۱۲ درصد خطر ابتلا به اضطراب و افسردگی را افزایش دهد.
به گفته‌ی پژوهش‌گران، یکی از عوامل اصلی افزایش خطر ابتلا به این مشکلات روانی وجود آکریل‌آمید در غذاهای سرخ‌شده است؛ یک ماده‌ی شیمیایی که در برخی غذاها هنگام قرار گرفتن در معرض دمای بالا (مانند سرخ کردن با روغن داغ) به وجود می‌آید. زیاده‌روی در مصرف غذاهای سرخ‌شده و در نتیجه قرار گرفتن در معرض آکریل‌آمید می‌تواند با افسردگی و اضطراب همراه باشد. جدا از این، آکریل‌آمید با مشکلات زیر هم ارتباط دارد:
در نهایت، پژوهش‌گران نتیجه‌گیری کردند که مصرف فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده با خطر اضطراب و افسردگی همراه است. قرار گرفتن در معرض آکریل‌آمید می‌تواند از طریق التهاب عصبی ناشی از استرس اکسیداتیو منجر به افسردگی و اضطراب شود، بنابراین، باید مصرف فست‌فود را کاهش دهید و تا جای ممکن غذاهای خانگی و سالم بخورید.
فست‌فود چه ضررهای دیگری دارد؟
ضررهای فست‌فود به اینجا ختم نمی‌شود و خوردن غذاهای سرخ‌شده و آماده می‌تواند مشکلات و بیماری‌های دیگری را هم به دنبال داشته باشد. در ادامه ۱۰ ضرر دیگر فست‌فود را آورده‌ایم که نشان می‌دهند چرا باید در مصرف این غذاها خودداری کنید.
۱. بی‌حوصله و بدخلق می‌شوید
مصرف فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده می‌تواند منجر به بی‌قراری و بی‌حوصلگی شود. با توجه به پژوهش‌ها، افرادی که همیشه غذاهای آماده می‌خورند معمولا صبر و حوصله ندارند و کارهایشان را سریع و باعجله انجام می‌دهند. این موضوع تأثیر منفی زیادی روی سلامت روان می‌گذارد و می‌تواند باعث شود بداخلاق شوید و همیشه استرس داشته باشید.
۲. خرجتان بیشتر میشود!
فست‌فود قیمت بالایی دارد و پولتان را هدر می‌دهد، و از آنجایی که همیشه حاضر و آماده و در دسترس است باعث میشود بدون آنکه متوجه شوید هزینه‌ی زیادی برای وعده‌های غذایی خود صرف کنید.
خیلی‌ها ممکن است وقت و حوصله‌ی خرید مواد غذایی و آماده کردن غذاهای خانگی نداشته باشند. در این مواقع به احتمال زیاد ترجیح می‌دهید از بیرون غذا بگیرید. این اتفاق یکی دوبار هم رخ نمی‌دهد و پس از چند وقت به خودتان می‌آیید و می‌بینید همه‌ی دار و ندارتان را به پای فست‌فود و غذاهای آماده ریخته‌اید.
۳. به‌سرعت غذا می‌خورید و پرخوری می‌کنید
بیرون غذا خوردن معمولا باعث میشود سریع‌تر غذا بخورید. طراحی رستوران‌ها، رنگ‌ها، نورپردازی‌ها، موسیقی و غیره به‌عنوان محرک عمل می‌کنند و سرعت غذا خوردن شما را افزایش می‌دهند. سرعت غذا خوردن هم می‌تواند کالری مصرفی شما را افزایش دهد، زیرا هرچه سریع‌تر غذا بخورید کمتر احساس سیری می‌کنید.
با توجه به پژوهش‌ها، مردم زمانی که به رستوران‌ها و فست‌فودی‌ها می‌روند حجم بیشتری غذا می‌خورند و از این طریق سلامتی خود را بیشتر به خطر می‌اندازند.
۴. قند زیادی مصرف می‌کنید
بیشتر مردم فکر می‌کنند فست‌فود کالری و چربی بالایی دارد، ولی غذاهای آماده سرشار از قند هم هستند و خیلی از غذاهایی که در رستوران‌ها می‌بینید می‌توانند قند زیادی وارد بدنتان کنند. این حتی درباره‌ی غذاهای به ظاهر سالم از جمله سالادها هم صدق می‌کند و شما با خوردن آن‌ها ممکن است سلامتی خود را به خطر بیندازید و احتمال اضافه وزن و ابتلا به دیابت را افزایش دهید.
۵. در مقابل تبلیغات آسیب‌پذیر می‌شوید
امروزه رستوران‌ها و فست‌فودی‌ها هزینه‌ی زیادی برای تبلیغات صرف می‌کنند. بیشتر مردم این تبلیغات را می‌بینند و نسبت به پیام‌های آن‌ها آسیب‌پذیر می‌شوند. احتمال این آسیب‌پذیری و تأثیر گرفتن از تبلیغات در کودکان و نوجوانان بسیار بالاتر است.
تبلیغات باعث می‌شوند مغز شما تحریک شود و بخواهد از فست‌فود به‌عنوان یک پاداش و راهی برای احساس لذت و ترشح دوپامین استفاده کند. با گذر زمان، شما کنترل کمتری روی ذهن خود خواهید داشت و هر زمان تبلیغات غذاهای آماده را ببینید دلتان می‌خواهد آن‌ها را بخورید و جدا از خرج کردن پول‌هایتان، سلامت جسم و روانتان را هم به خطر بیندازید.
۶. ممکن است به بیش‌فعالی دچار شوید
زیاده‌روی در مصرف فست‌فود یا هر نوع غذای ناسالم دیگری می‌تواند شما را عصبی کند. این رویداد ارتباط مستقیمی با رنگ‌های مصنوعی و مواد نگهدارنده‌ی موجود در این غذاها دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند رنگ‌های مصنوعی و مواد نگهدارنده می‌توانند احساس بیش‌فعالی به دنبال داشته باشند و باعث شوند فرد رفتارهای ناهنجاری از خود نشان دهد.
۷. احتمال ابتلا به زوال عقل بالا می‌رود
فست‌فودهای چرب و چیلی می‌توانند تولید انسولین را در بدن افزایش دهند. افزایش سطح انسولین جدا از اینکه منجر به شکل‌گیری بیماری دیابت نوع ۲ میشود، ارتباط بسیار نزدیکی هم با زوال عقل دارد.
اگر مغز شما نسبت به انسولین مقاومت نشان دهد با کاهش توانایی ذخیره‌ی خاطرات و اطلاعات روبه‌رو میشود و خطر ابتلا به زوال عقل و مشکلات ذهنی را افزایش می‌دهد. به همین دلیل برخی کارشناسان بیماری آلزایمر را به‌عنوان دیابتِ مغز می‌شناسند.
۸. توانایی یادگیری‌تان پایین می‌آید
پژوهش‌ها نشان می‌دهند کسانی که در مصرف فست‌فود زیاده‌روی می‌کنند عملکرد ضعیف‌تری در تمرین‌های ساده‌ی حافظه به نمایش می‌گذارند. کارشناسان بر این باورند فست‌فود و غذاهای ناسالم می‌توانند انعطاف‌پذیری عصبی را کاهش دهند؛ فرآیندی که به مغز اجازه می‌دهد تجربیات گوناگون را به‌عنوان خاطره ذخیره کند.
۹. به دگرگونی‌های شدید خلقی دچار می‌شوید
خیلی‌ها ممکن است وقتی احساس ناراحتی می‌کنند وسوسه شوند و به سراغ غذاهای چرب و چیلی بروند تا حالشان خوب شود، ولی با توجه به پژوهش‌ها این کار می‌تواند نتیجه‌ی وارونه داشته باشد. فست‌فود تأثیر منفی زیادی روی خلق‌وخو می‌گذارد و کسانی که احساس ناراحتی می‌کنند با خوردن غذاهای چرب و آماده حالشان خراب‌تر میشود.
در این شرایط بهترین کار این است که غذاهای سالم و انرژی‌بخش مانند آجیل‌ها و منابع پروتئینی بخورید تا حالتان بهتر شود و روحیه‌ی مثبت و قوی‌تری به دست بیاورید.
۱۰. به‌سختی می‌توانید اشتهای خود را کنترل کنید
فست‌فود اعتیادآور است و به دلیل سرشار بودن از چربی‌های ترانس باعث میشود مغز شما نتواند روی میزان غذا خوردن و احساس گرسنگی کنترل داشته باشد. بنابراین، همواره احساس گرسنگی می‌کنید و غذای بیشتری می‌خورید.
فست‌فود همچنین می‌تواند منجر به تحریک دوپامین در مغز شود و احساس شادی به شما بدهد. این احساس شادی و لذت بردن هم اعتیادآور است و مجبورتان می‌کند همواره هوس غذاهای آماده کنید و سلامتی خود را به خطر بیندازید.
جایگزین‌های غذایی عالی برای فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده
اگرچه خبر خوبی برای طرفداران غذاهای سرخ‌شده و آماده نیست، ولی باید این غذاها را کنار بگذارید و در عوض به سراغ خوردنی‌های سالم بروید. البته روش‌های پخت‌وپز سالم‌تری هم وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را امتحان و جایگزین استفاده از روغن کنید.
نخستین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که به جای سرخ کردن غذاها در روغن‌های گیاهی و ناسالم از روش‌های پخت‌وپز زیر استفاده کنید:
- کباب کردن
- بخارپز کردن
- پختن
- تف دادن
شما همچنین می‌توانید از دستگاه‌های سرخ‌کن بدون روغن استفاده کنید. در این دستگاه‌ها از هوای داغ برای سرخ کردن غذا استفاده میشود و قطعا انتخاب بهتری نسبت به استفاده از روغن‌های ناسالم به شمار می‌رود.
با وجود این‌ها، نکته‌ی اصلی این است که خوردنی‌های سالم و مقوی بخورید. یعنی اگر انتخاب‌های غذایی نادرست داشته باشید، در هر صورت سلامتی خود را به خطر می‌اندازید و فرقی ندارد از کدام شیوه‌ی پخت‌وپز استفاده کنید. پس باید غذاهای آماده‌ی کمتری مصرف کرده و با کمک روش‌های زیر میلتان به غذاهای ناسالم را مدیریت کنید. این کار جدا از حفظ سلامت جسمانی به بهبود سلامت روان هم کمک زیادی می‌کند.
- به جای چیپس سیب‌زمینی، چیپس کلم برگ تهیه کنید و بخورید.
- به جای دونات، کلوچه و کیک‌های آماده که روغن‌های ناسالم دارند می‌توانید خودتان شیرینی‌های سالم یا گیاهی در خانه تهیه کرده و از مواد اولیه‌ی سالم و بهتری استفاده کنید.
- با استفاده از سرخ‌کن‌های بدون روغن می‌توانید سیب‌زمینی سرخ‌شده آماده کنید. سیب‌زمینی شیرین هم انتخاب خوبی برای سرخ کردن بدون روغن خواهد بود.
افزون بر این‌ها، باید تا جای ممکن به سراغ خوردنی‌های طبیعی و مقوی بروید که سلامت جسم و روان شما را بهبود می‌بخشند. از بهترین غذاها برای تقویت مغز و بهبود سلامتی می‌توانیم خوردنی‌های زیر را فهرست کنیم.
- آجیل
- زردچوبه
- ماهی آزاد (سالمون)
- سبزی و ادویه‌ها
- سبزیجات برگدار
- روغن زیتون
- تخم‌مرغ
- شکلات تلخ
- روغن نارگیل
- کرفس
- کلم بروکلی
- آبگوشت و آب قلم
- انواع توت‌ها و بری‌ها
- چغندر
- آووکادو
سخن پایانی
فست‌فود و غذاهای آماده ضررهای زیادی برای سلامتی دارند و این ضررها از کسی پوشیده نیستند، ولی خیلی‌ها ممکن است چیزی درباره‌ی تأثیر این غذاها روی افسردگی و سایر مشکلات روانی ندانند.
با توجه به پژوهش‌ها، مصرف همیشگی و بلندمدت فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده می‌تواند روی مغز و اعصاب شما تأثیر منفی بگذارد و منجر به شکل‌گیری انواع مشکلات روانی از جمله افسردگی و اضطراب شود. بهترین کار این است که این غذاها را کنار بگذارید تا سلامت جسم و روان خود را حفظ کنید. شما می‌توانید در عوض از باقی مواد خوراکی و همچنین شیوه‌های پخت‌وپز دیگر از جمله بخارپز کردن استفاده کنید تا برنامه‌ی غذایی سالم‌تری داشته باشید و به‌آسانی بیماری‌های گوناگون را مدیریت کنید.
منابع: Dr. Axe, The Healthy
چند پرسش درباره‌ی فست‌فود و افسردگی
فست‌فود چگونه روی سلامتی تأثیر می‌گذارد؟
فست‌فود سرشار از کالری، قند و چربی است و در عین حال مواد مغذی کمی دارد. زیاده‌روی در مصرف غذاهای آماده و سرخ‌شده می‌تواند روی بدن شما تأثیر منفی بگذارد و منجر به افزایش وزن، بالا رفتن فشار خون و ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲ شود.
آیا همه‌ی فست‌فودها برای سلامتی خطرناک هستند؟
به طور کلی، همه‌ی فست‌فودها ارزش غذایی کمی دارند و مضر هستند، ولی تا زمانی که برنامه‌ی غذایی مناسبی داشته باشید و غذاهای سالم و مقوی مصرف کنید خوردن فست‌فود اشکالی ندارد و آسیبی به سلامتی‌تان نمی‌زند. این یعنی نباید در مصرف غذاهای آماده زیاده‌روی کنید و باید هر از گاهی فست‌فود بخورید تا از برنامه‌ی غذایی خود لذت بیشتری ببرید.
خطرناک‌ترین تأثیر فست‌فود روی سلامتی چیست؟
فست‌فود می‌تواند باعث چاقی شود، روی یادگیری و حافظه تأثیر منفی بگذارد، دستگاه تنفسی را دچار مشکل کند، سلامت کودکان را به خطر بیندازد، به سلامت پوست آسیب بزند، اثرات منفی روی دستگاه عصبی مرکزی داشته باشد، منجر به مشکلات باروری و تولید مثل شود و همچنین ابتلا به مشکلات روانی از جمله افسردگی و اضطراب را به دنبال داشته باشد.
افسردگی چیست؟
افسردگی یک مشکل جدی است که روی تفکر، احساس و رفتار شما تأثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند زندگی عادی و روزمره را دچار اختلال کند. افراد افسرده معمولا بی‌حوصله و بی‌میل هستند و علاقه‌ای به فعالیت‌های گوناگون نشان نمی‌دهند. نشانه‌های افسردگی می‌توانند تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها هم دوام داشته باشند و در صورتی که درمان نشوند منجر به اختلال‌های جدی‌تر و آسیب‌های روانی شوند و در برخی موارد خودکشی را هم به دنبال داشته باشند.
افسردگی چه نشانه‌هایی دارد؟
افراد افسرده بیشتر روزها خلق‌وخو و روحیه‌ی منفی دارند، علاقه‌ای به فعالیت‌های گوناگون نشان نمی‌دهند، پرخوری یا کم‌خوری می‌کنند و وزنشان افزایش یا کاهش می‌یابد، به اختلال خواب دچار می‌شوند، انرژی ندارند و همیشه خسته هستند، زودرنج و تحریک‌پذیر هستند، با احساس اضطراب و بی‌ارزشی یا ناامیدی روبه‌رو می‌شوند، نمی‌توانند تمرکز کنند و قدرت تصمیم‌گیری‌شان هم کاهش پیدا می‌کند. جدا از همه‌ی این‌ها، افکار خودکشی دارند و در شرایط وخیم اقدام به خودکشی می‌کنند.
افسردگی چه تفاوتی با ناراحتی دارد؟
هر کسی در طول زندگی با احساسات گوناگونی مواجه میشود که ناشی از رویدادها و شرایط متفاوتی هستند. هنگامی که ناامید می‌شویم یا شکست می‌خوریم، احساس غم و اندوه می‌کنیم. این احساس همیشگی نیست و با گذر زمان برطرف میشود. ولی افسردگی حالت پایدارتری دارد و به این آسانی‌ها برطرف نمی‌شود. همچنین دلایل شکل‌گیری آن بسیار ژرف‌تر هستند و افسردگی یک واکنش ساده نسبت به رویدادهای روزمره به شمار نمی‌رود.
افسردگی چگونه تشخیص داده و درمان میشود؟
نخستین گام برای تشخیص افسردگی مراجعه به پزشک است. پزشکان با معاینه‌ی شما می‌توانند مطمئن شوند که نشانه‌های افسردگی ناشی از بیماری‌های دیگر نیستند و وضعیت شما به دلیل مشکلات روانی شکل گرفته است. اگر مشکل شما به دلیل برخی بیماری‌های جسمانی باشد با مصرف دارو می‌توانید نشانه‌های افسردگی را از بین ببرید. اگر هم مشکل شما واقعا روانی باشد باید با تجویز پزشک از داروهای ضدافسردگی و راهکارهای روان‌درمانی کمک بگیرید.
هنگام گفت‌وگو درباره‌ی افسردگی و احساسات خود چه چیزهایی را باید به پزشک بگویید؟
شما باید درباره‌ی همه‌ی نشانه‌ها و احساساتی که دارید بگویید و چیزی را پنهان نگه ندارید. گفت‌وگو درباره‌ی رویدادهای مختلف زندگی، اتفاقات ناگوار، شکست‌ها و غیره و همچنین بیماری‌هایی که تاکنون داشته‌اید و داروهایی که مصرف می‌کنید باعث میشود پزشک اطلاعات کافی به دست بیاورد و مشکل شما را ریشه‌یابی کند.
چرا افسردگی در زنان شایع‌تر از مردان است؟
افسردگی در زنان در مقایسه با مردان دو برابر شایع‌تر است. عوامل بیولوژیکی، چرخه‌ی زندگی و شرایط هورمونی و روانی-اجتماعی منحصر به فرد زنان می‌توانند روی کارکرد مغز و احساسات و خلق‌وخو تأثیر بگذارند و میزان افسردگی را افزایش دهند.
آیا مصرف داروهای ضدافسردگی عوارض جانبی دارد؟
تقریبا هر نوع دارویی می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. داروهای ضدافسردگی هم ممکن است با عوارضی مانند حالت تهوع، افزایش اشتها و پرخوری یا از دست دادن اشتها، خستگی، سردرد، بی‌خوابی، کاهش میل جنسی و مشکلات گوارشی همراه باشند.
