ممکن است کلمه کوشینگ را شنیده باشید اما ندانید سندروم کوشینگ چیست؟ کوشینگ یک بیماری نادر هورمونی است که در اثر ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن ایجاد می‌شود. این سندروم ممکن است به دلیل مصرف داروهای خاص یا ترشح بیش از حد کورتیزول در بدن شما اتفاق بیفتد.
یکی از نشانه‌های بروز این بیماری چاقی و اضافه وزن است؛ اما خوشبختانه با پیگیری و اقدام به موقع می‌توان تا حد زیادی این سندروم را مدیریت و درمان نمود. همچنین، به طور سالیانه از بین یک میلیون نفر، سندروم کوشینگ تنها 40 تا 70 نفر را درگیر می‌کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص علائم کوشینگ، راه‌های درمان آن و حتی ارتباط آن در چاقی به شما پیشنهاد می‌کنیم که این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
فهرست مطالب (کلیک کنید)
سندروم کوشینگ چیست؟
همان‌طور که گفتیم، سندروم کوشینگ زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما به صورت غیر معمول و به میزان بیش از اندازه هورمون کورتیزول یا هورمون استرس را ترشح کرده باشد. این سندروم را با نام هایپرکورتیزولیسم (یعنی افزایش بیش از حد کورتیزول) نیز می‌شناسند.
کورتیزول یک هورمون استروئیدی است که بدن شما در مواقع استرس آن را ترشح می‌کند. در موقعیت‌هایی که سطح استرس شما بالا می‌رود، هورمون کورتیزول با ترشح از غده فوق کلیه، باعث افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون و سطح انرژی بدن شما را برای موقعیت اضطراری آماده می‌کند.
در سندرم کوشینگ بدن هورمون کورتیزول یا هورمون استرس زیادی ترشح می‌کند که منجر به چاقی می‌شود.
به علاوه، این هورمون با خاموش کردن موقتی بخش‌هایی از بدن که شما در آن شرایط نیازی به استرس کشیدن ندارید، به هضم غذای شما نیز کمک می‌کند. کورتیزول یک هورمون ضروری برای بدن است و علاوه بر نقشی که در پاسخ به استرس بدن نشان می‌دهد، این وظایف را در بدن به عهده دارد:
- حفظ فشار خون
- تنظیم قند خون
- کاهش التهاب
- مدیریت کردن تنفس
- به تعادل رساندن نمک در بدن شما
- افزایش سوخت و ساز و متابولیسم
- تبدیل کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها به انرژی
- متعادل کردن اثرات انسولین
علت ابتلا به سندروم کوشینگ چیست؟
غدد فوق کلیوی (دو غده کوچک در بالای کلیه‌ها)، غده هیپوفیز ( در مغز) و هیپوتالاموس (در قسمت بالای غده هیپوفیز در مغز) همگی سطح ترشح هورمون کورتیزول را کنترل می‌کنند. حال چند دلیل مهم برای ابتلا به بیماری سندروم کوشینگ وجود دارد:
ترشح بیش از حد کورتیزول در پاسخ به موقعیت‌های حیاتی
قرار گرفتن در معرض موقعیت‌هایی که هورمون کورتیزول را تحریک می‌کند می‌تواند این هورمون را بیشتر از حد عادی در بدن تولید کند. از جمله:
- استرس شدید به دلیل داشتن یک بیماری حاد یا جراحی
- استرس مادران باردار در مورد آسیب به جنین بخصوص سه ماه آخر بارداری
- سوء تغذیه
- اعتیاد به الکل
- افسردگی و اختلال هراس
- تمرینات ورزشی شدید
- استرس عاطفی
استرس شدید یکی از علل مهم سندرم کوشینگ است.
مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی
شایع‌ترین علت سندروم کوشینگ، استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردینزون در دوزهای بالا و به مدت طولانی است. پزشکان این داروها را برای بیماری‌های خود ایمنی از جمله آسم، آرتریت روماتوئید (بیماری التهابی مزمن که باعث سفت شدن، تورم و درد مفاصل می‌شود)، لوپوس (بیماری خودایمنی مزمن که با درد مفاصل، خستگی و واکنش‌های پوستی همراه است) تجویز می‌کنند.
دوزهای بالای استروئیدهای تزریقی برای درمان کمردرد نیز می‌تواند باعث ابتلا به سندروم کوشینگ شود.
تومورها
- تومورهای خوش خیم غده هیپوفیز باعث ترشح بیش از حد کورتیزول از غدد فوق کلیوی می‌شود
- تومورهای بدخیم خارج از هیپوفیز از جمله تومورهای ریه، لوزالمعده، تیروئید یا غده تیموس می‌تواند ترشح کورتیزول در بدن را بالا ببرد
- وجود اختلال در غدد فوق کلیوی (دو غده کوچک در کلیه‌ها) نیز می‌تواند باعث ایجاد شدن الگوهای نامنظم ترشح کورتیزول در بدن شود
- داشتن سندروم کوشینگ در یکی از اعضای خانواده: این بیماری به طور معمول ارثی نیست، اما ممکن است تمایل ارثی سایر اعضای خانواده به ایجاد تومورهای غدد درون ریز در فرد وجود داشته باشد.
علائم سندروم کوشینگ چیست؟
شایع‌ترین علائم این سندروم که علاوه بر زنان، در مردان نیز رایج است، عبارتند از:
- افزایش وزن (تجمع رسوبات چربی در قسمت میانی صورت (گرد شدن صورت)، شکم، بین شانه‌ها و قسمت بالایی کمر که گاهی اوقات باعث قوز می‌شود.)
- ترک‌های پوستی روی سینه‌ها، بازوها، شکم و ران‌ها
- نازک شدن پوست طوری که به سادگی پوست شما کبود می‌شود
- زخم و آسیب پوستی که دیر بهبود می‌یابد
- آکنه
- خستگی
- ضعف عضلانی
جوش صورت و بدن یا آکنه یکی از علائم شایع سندرم کوشینگ است.
علاوه بر علائم بالا، موارد شایع دیگری نیز هستند که گاهی اوقات در افراد مبتلا به سندروم کوشینگ مشاهده می‌شود:
- قند خون بالا
- ادرار زیاد
- تشنگی بیش از حد
- فشار خون بالا
- سردرد
- نوسانات خلق و خو
- اضطراب
- تحریک پذیری بالا
- افسردگی
- عفونتی شدن بیش از حد بدن
- دیابت
- پوکی استخوان
سندرم کوشینگ علاوه بر چاقی موجب پوکی استخوان می‌شود.
علائم سندروم کوشینگ در زنان
جالب است بدانید که طبق گفته موسسه ملی سلامت (NIH) در ایالات متحده آمریکا، زنان سه برابر مردان به سندروم کوشینگ مبتلا می‌شوند. علائم و نشانه‌های این سندروم علاوه بر موارد بالا عبارتند از:
- دوره‌های قاعدگی نامنظم
- وجود موهای زائد در صورت، گردن، قفسه سینه، شکم و ران‌ها
- ناباروری
علائم سندروم کوشینگ در مردان
مانند زنان و کودکان، مردان نیز این نشانگان را تجربه می‌کنند. آن‌ها علاوه بر شایع‌ترین علائمی که پیش‌تر اشاره شد، ممکن است این موارد را هم داشته باشند:
- کاهش میل جنسی
- کاهش باروری
- اختلال در نعوظ
سندرم کوشینگ یک بیماری نادر هورمونی است که در نتیجه ترشح بیش از حد کورتیزول در بدن ایجاد می‌شود. علائم کوشینگ در زنان شامل ناباروری و وجود موهای زائد و در مردان شامل کاهش میل جنسی و اختلال در نعوذ است. کودکان نیز با علائمی چون چاقی افراطی مواجه می‌شوند.
علائم سندروم کوشینگ در کودکان
براساس یک مطالعه تحقیقاتی در سال 2019، هرساله سندروم کوشینگ حدود 10 درصد از کودکان را نیز درگیر می‌کند که شایع‌ترین علائم آن‌ها این موارد می‌باشد:
- چاقی بیش از حد
- سرعت رشد کندتر
- فشار خون بالا
اثر سندرم کوشینگ روی کودکان، رشد کند و چاقی بیش از حد است.
تفاوت سندروم کوشینگ و بیماری کوشینگ چیست؟
بیماری کوشینگ نوعی از سندروم کوشینگ است که به دلیل تولید بیش از حد هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) از غده هیپوفیز اتفاق می‌افتد و به دنبال آن ترشح کورتیزول از غدد فوق کلیوی بالا رفته و در نهایت، بیماری کوشینگ ایجاد می‌شود.
هورمون آدرنوکورتیکوتروپین هورمونی با 39 اسید آمینه است که در صورت افزایش نیاز بدن به موقعیت‌های استرس زا و کم کردن میزان کورتیکواستروئیدها از بخش قدامی هیپوفیز ترشح می‌شود.
جالب است بدانید که از بین افرادی که به سندروم کوشینگ مبتلا هستند، بیماری کوشینگ بیش از 70 درصد بزرگسالان و حدود 60 درصد از کودکان و نوجوانان را درگیر می‌کند.
چه ارتباطی بین سندروم کوشینگ و چاقی وجود دارد؟
سندروم کوشینگ به افزایش خطر ابتلا به اضافه وزن و چاقی در کودکان و بزرگسالان مرتبط است. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، داروهای کورتیکواستروئیدی یا کورتون‌ها برای درمان یا کاهش التهاب‌های بدن فرد مبتلا به یک بیماری خودایمنی تجویز می‌شود اما این داروها عوارض جانبی را به دنبال دارند که یکی از این عوارض افزایش وزن است.
پژوهش‌ها نشان داده است که چاقی شایع‌ترین عارضه جانبی مصرف کورتیکواستروئیدها است. استروئید یا کورتون‌ها با برهم زدن الکترولیت‌های بدن، تجمع مایعات و تغییر دادن متابولیسم و به دنبال آن افزایش اشتها باعث بروز چاقی در افراد می‌شوند.
الکترولیت‌ها عناصر و ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در خون، مایعات بدن و ادرار شما وجود دارند و با غذا، نوشیدنی و مکمل‌ها تامین می‌شوند.
سندرم کوشینگ با افزایش هورمون استرس و افزایش اشتها موجب افزایش وزن غیرعادی می‌شود.
پیشگیری از چاقی و اضافه وزن
گاهی اوقات شما به دلیل داشتن یک بیماری خاص ملزم به استفاده از کورتون‌ها هستید و چاره‌ای جز مصرف این داروها برای شما وجود ندارد. اما از این بابت نگران نباشید؛ داشتن یک رژیم غذایی مناسب به شما کمک می‌کند تا بتوانید اضافه وزن ناشی از عوارض کورتون را کنترل کنید. اما رژیم غذایی شما بایستی چه ویژگی‌هایی داشته باشد:
- کم کالری باشد و میوه‌ها و سبزیجات را در کنار وعده‌های غذایی به شما پیشنهاد دهد
- برای اجتناب از گرسنه شدن شما در طول روز، تعداد وعده‌های غذایی را افزایش داده و آن‌ها را به وعده اصلی و میان وعده تقسیم کند تا در هر ساعت خاصی شما غذایی بر خوردن داشته باشید
- استفاده از منابع غذایی پر پروتئین از قبیل گوشت، مرغ، حبوبات و.. را به شما بیشتر پیشنهاد دهد تا احساس سیری بیشتری داشته باشید و بتوانید اشتهای خود را کنترل کنید
- داشتن تحرک و ورزش منظم را در کنار وعده‌هایی غذایی به شما توصیه کند.
علاوه بر موارد بالا، نوشیدن آب به مقدار فراوان نیز حجم معده شما را پر می‌کند و به افزایش سوخت و ساز بدن شما کمک می‌کند.
چگونه می‌توانید از خطر ابتلا به سندروم کوشینگ پیشگیری کنید؟
شما همیشه به هورمون کورتیزول و عملکرد آن در بدن خود نیاز دارید. این هورمون علاوه بر مقابله با استرس، قند خون بدن شما را تنظیم می‌کند، از غذای شما انرژی می‌سازد و به طور کلی نقش موثری را در بدن دارد.
پس با این تفاسیر، کورتیزول دشمن بدن شما نیست و عملا بدون کورتیزول شما قادر به زندگی نخواهید بود. اما اگر مجبور هستید که از داروهای استروئیدی استفاده کنید، از پزشک خود بخواهید که هر بار سطح کورتیزول شما را با دقت بررسی کند.
متاسفانه هیچ راهی برای جلوگیری از ایجاد تومورهایی که باعث سندروم کوشینگ می‌شوند وجود ندارد. اما با همه این‌ها، ناامید نباشید و از چکاپ دوره‌ای بدن خود غافل نشوید تا سریعا پس از بروز مشکل برای درمان اقدام کنید.
چه افرادی بیشتر در معرض سندروم کوشینگ هستند؟
بیشترین افرادی که عمدتا در معرض این سندروم قرار دارند، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان سنین 25 تا 50 سال هستند. افرادی که از داروهای کورتون یا استروئیدی برای درمان بیماری آسم، آرتریت روماتوئید و لوپوس استفاده می‌کنند آسیب پذیرترین افراد در برابر این سندروم هستند.
علاوه براین، زنان و مردانی که در بدو تولد به آن‌ها ژن این بیماری از خانواده اختصاص یافته است نیز در معرض ابتلا به سندروم کوشینگ قرار دارند.
غذاهای مجاز در افراد مبتلا به سندروم کوشینگ
همان‌طور که گفتیم، داشتن یک رژیم غذایی متناسب، به کاهش سطح کورتیزول در بدن شما کمک زیادی می‌کند. رژیم غذایی مناسب برای این سندروم بایستی شامل دریافت مقدار مناسبی کلسیم از طریق شیر، پنیر، کلم بروکلی و کلم پیچ باشد؛ چرا که افزودن مکمل‌های غذایی کلسیم، در حفظ تراکم استخوان و کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان بسیار موثر است.
کم بودن میزان نمک یا سدیم در رژیم غذایی نیز به کنترل افزایش وزن ناشی از تجمع مایعات در بدن کمک می‌کند.
پزشکان در رژیم غذایی سندروم کوشینگ توصیه می‌کنند که از مواد غذایی غنی از پروتئین در کنار سبزیجات برگ‌دار از جمله اسفناج، کاهو، کلم و.. استفاده کنید تا ولع شما به غذا خوردن به حداقل ممکن برسد.
انواع آجیل برای افراد مبتلا به سندرم کوشینگ مفید است.
همچنین، سطح بالای کورتیزول باعث بالا رفتن قند خون در بدن می‌شود که در صورت عدم کنترل، دیابت را به همراه دارد. پس، مقدار کربوهیدرات را در رژیم غذایی خود کاهش داده و آن را غذاهای سرشار از فیبر جایگزین کنید.
ایجاد تغییرات غذایی تا حد زیادی می‌تواند در کنترل سندروم کوشینگ و عوارض آن تاثیرگذار باشد. در این قسمت اقلام غذایی‌ای که به آسانی می‌توانید مصرف کنید را برای شما آورده‌ایم:
- چربی‌های سالم و اسیدهای چرب امگا 3 مانند ماهی‌های سالمون، ساردین، ماهی‌های صید وحشی و آب سرد: این ماهی‌ها التهاب بدن شما را کاهش می‌دهند و به تنظیم خلق و خوی شما کمک می‌کنند.
- آجیل، آووکادو، روغن زیتون و روغن نارگیل را به طور منظم در رژیم غذایی خود داشته باشید.
- غذاهای سرشار از ویتامین B از جمله محصولات لبنی خام، تخم مرغ، گوشت گاو، مخمر آبجو و سبزیجات دارای برگ سبز را در وعده‌های غذایی خود داشته باشید؛ چرا که این غذاها به عملکرد صحیح مغز کمک می‌کنند
- غذاهای حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم(کاهنده علائم سردرد، مشکلات خواب، فشار خون بالا)
- غذاهای پر پروتئین (کنترل ولع غذا و رفع کننده احساس گرسنگی زیاد)
- مراقب مصرف بیش از حد نمک باشید: نمک بیش از حد بر فشار خون شما تاثیر می‌گذارد و باعث تورم و افزایش وزن در بدن شما می‌شود. بنابراین، نمک اضافی را به غذای خود اضافه نکنید و از غذاهایی که میزان نمک بالایی دارند خودداری کنید.
- مصرف غذاهای چرب را محدود کرده و لبنیات را تا حد ممکن به صورت کم چرب مصرف کنید.
غذاهای غیر مجاز در افراد مبتلا به سندروم کوشینگ
- اسیدهای چرب ترانس که شکلی از چربی‌های غیر اشباع هستند از جمله فست‌فودها، غذاهای آماده بیرون، بیسکویت، کیک و کلوچه و…
- روغن نباتی
- آبمیوه‌های مصنوعی و دارای مواد نگه‌دارنده
- کیک شکلاتی
- ماست‌های طعم‌دار
- الکل
- کافئین
- غذاهایی که منع مصرف دارید و پزشک آن‌ها را برای شما ممنوع کرده است.
غذاهای فرآوری شده و مواد غذایی مانند ماست طعم دار برای افراد مبتلا به کوشینگ ممنوع است.
راه‌های درمان سندروم کوشینگ کدام است؟
درمان سندروم کوشینگ به علت آن بستگی دارد، ممکن است پزشک برداشتن تومور هیپوفیز یا غدد فوق کلیوی را از طریق جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی پیشنهاد دهد یا از داروهای مهارکننده هورمونی و آزمایشات برای اندازه‌گیری سطح کورتیزول استفاده کند:
تست کورتیزول ادرار به مدت 24 ساعت
در این آزمایش میزان کورتیزول بر حسب میکروگرم در ادرار شما اندازه‌گیری می‌شود و مسئول نمونه‌گیری از شما می‌خواهد که ادرار خود را به مدت 24 ساعت جمع‌آوری کنید و بعد از آن به آزمایشگاه تحویل دهید.
تست کورتیزول بزاق در نیمه‌های شب
به طور معمول، سطح کورتیزول در اواخر شب بسیار پایین است. این آزمایش سطح کورتیزول بدن شما را در بین ساعت 11 شب بررسی می‌کند و اگر مبتلا به سندروم کوشینگ باشید، سطح کورتیزول شما در این ساعت به طور غیرعادی بالا خواهد بود.
تست سرکوب دگزامتازون با دوز پایین
دگزامتازون دارویی شبیه به کورتیزول است که برای انجام این آزمایش، یک میلی‌گرم از دارو را به صورت خوراکی مصرف می‌کنید و بعد از آن سطح کورتیزول خود را در آزمایشگاه بین ساعت 8 تا 9 صبح اندازه می‌گیرید.
این آزمایش خون مشخص می‌کند که آیا غدد فوق کلیوی شما به دگزامتازون واکنش نشان می‌دهد یا خیر. اگر مبتلا به سندروم کوشینگ باشید سطح کورتیزول شما همچنان بالا باقی خواهد ماند.
آزمایش خون
در آزمایشگاه مسئول نمونه‌گیری، سطح هورمون آدرنوکورتیکوتروپین را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند؛ اگر سطح آن پایین باشد ممکن است اختلال مربوط به غدد فوق کلیوی شما باشد و اگر سطح کورتیزول بالاست نشان دهنده این است که تومور مربوط به غده هیپوفیز است.
برای درمان سندرم کوشینگ انجام آزمایش خون توصیه می‌شود تا میزان هورمون‌های بدن مشخص شود.
تست سرکوب دگزامتازون با دوز بالا
این آزمایش مانند تست سرکوب دگزامتازون با دوز پایین است، با این تفاوت که شما به جای مصرف یک میلی‌گرم دگزامتازون خوراکی، هشت میلی‌گرم از آن را مصرف می‌کنید. این آزمایش منبع اصلی سندروم کوشینگ را مشخص می‌کند؛ چرا که می‌تواند تفاوت بین تومور در غده هیپوفیز را با تومور در جای دیگری به عنوان مثال ریه‌ها تشخیص دهد.
بعد از اینکه آزمایشگاه تایید کرد که شما مبتلا به سندروم کوشینگ هستید، قدم بعدی این است که علت را بفهمید. اینکه علت مشکل شما داروهای کورتون است یا وجود تومور:
- اگر از داروهای استروئیدی استفاده می‌کنید که به احتمال زیاد علت همین است، پزشک احتمالا دوز داروها را کمتر می‌کند.
- اما اگر از هیچ داروی کورتون‌داری استفاده نمی‌کنید، احتمالا مشکوک به تومور هستید که ممکن است در غدد فوق کلیوی، هیپوفیز و یا جاهای دیگر وجود داشته باشد. مطالعات تصویربرداری از جمله MRI برای تشخیص محل تومور انجام می‌شود.
آنچه از مقاله سندروم کوشینگ آموختیم:
در این مقاله خواندید کوشینگ چیست و چه علائمی دارد. سندروم کوشینگ یک بیماری نادر هورمونی است که به دلیل بالا بودن سطح کورتیزول در بدن شما ایجاد می‌شود. این بیماری به دلیل افزایش بیش از حد استرس در بدن، استفاده از داروهای استروئیدی و یا وجود تومور در غدد درون ریز (از جمله غدد فوق کلیوی، هیپوفیز و سایر بخش‌های بدن) اتفاق می‌افتد. سندروم کوشینگ با چاقی و اضافه وزن ارتباط مستقیمی دارد؛ چرا که منجر به احتباس مایعات در بدن شده و تورم را به دنبال دارد. اما داشتن یک رژیم غذایی کم کالری، سرشار از پروتئین و محدود به مصرف چربی‌ها و نمک در کنترل این بیماری نقش مهمی را ایفا می‌کند.
منابع:
